Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum süresince insanların elhak elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene ayırmak, maşerî dirimın gerçekleşmesini peylemek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin önsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanların idare ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte haklar, âdem evladı davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-doğa ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşün ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak belirten temalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini peylemek maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların bütünüdür. Henüz geniş bir tanılamamıyla haklar, adalete yönelmiş maşerî evetşama düzenidir. Ahbaplık Söz Mazmunı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğkebir “ilenme’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na nazaran haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Fen Mazmunı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir tanılamam konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Sınırlı bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi süresince esas olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje vadi kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun çıbanlıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun haysiyet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle menent nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık vadiında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek derunin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve kazanç cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kelepir metres; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kabil daha bir haklar dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi temaleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir evetşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanların barış ve güvenlik süresince bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni dirimın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal konstrüksiyonsına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine şayeste tamamlanmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de sadıkdır; soylu erki gereksinimlara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile makul bir düzenleme şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak ciddi kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla türe, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. Nüfus her gün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni hasretmek yolunda mütemadi ve değmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mazmunı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar vadiında hukuki haysiyet olarak güfte konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini deruneren kurallar eksiksizü olarak haklar, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunduğuna nazaran, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; ister bulunan düzeni muhafaza etmek, gerekse onu değmeslektirmeyi meşrulaştırmak derunin her gün adalete çıbanvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta önmıza müesses haklar düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim haklar valörında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan haklar düzenlerinin namına şayeste olup olmadığı açısından bir haysiyet ve istimara ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif önlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşama uyacak, hem de bu maşerî dirimın barış süresince sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü esenlamaya çallıkışacaktır.